Terwijl president Trump deze week het Stargate-project aankondigde - een investering van 500 miljard dollar in AI - waarschuwt Anthropic-CEO Dario Amodei voor "massale werkloosheid" door dezelfde technologie. Een paradox die de kern raakt van de grootste technologische omwenteling sinds de industriële revolutie.
WASHINGTON - Het contrast had niet groter kunnen zijn. Maandag stond Donald Trump in het Oval Office te pronken met topmannen van OpenAI, Oracle en SoftBank. Het Stargate-project zou Amerika "voor eeuwig de leider maken in kunstmatige intelligentie." Twee dagen later zat Dario Amodei, CEO van AI-bedrijf Anthropic, bij CNN te waarschuwen dat zijn eigen technologie binnen vijf jaar de helft van alle instapbanen kan wegvagen.
"We moeten de alarmklok luiden," zei Amodei tegen presentator Anderson Cooper. "De werkloosheid zou kunnen stijgen naar 10 tot 20 procent. Dat zijn cijfers die we sinds de Grote Depressie niet meer hebben gezien."
Amodei spreekt niet uit loze angst. Zijn bedrijf Anthropic, gesteund door Google en Amazon met investeringen van 6 miljard dollar, bouwt Claude - een AI-assistent die complexe taken kan uitvoeren die tot voor kort ondenkbaar waren voor machines.
# Tesla-baas haalt Stargate-plannen onderuit
Het Stargate-project, aangekondigd op Trumps tweede dag als president, belooft de grootste private technologie-investering ooit.
Donald J. Trump (@realDonaldTrump)
"Just announced the STARGATE project - up to $500 billion investment in AI infrastructure! America will be the world leader in AI forever! 🇺🇸"
21 januari 2025
OpenAI-CEO Sam Altman, Oracle-oprichter Larry Ellison en SoftBank-topman Masayoshi Son presenteerden het plan als een "Amerikaanse AI-renaissance." De eerste 100 miljard dollar is volgens hen al beschikbaar, de rest volgt in vier jaar tijd.
Maar geen 24 uur later haalde Elon Musk, Tesla-CEO en normaliter een Trump-bondgenoot, de plannen genadeloos onderuit.
Elon Musk (@elonmusk)
"They don't actually have the money 😂"
22 januari 2025
Een opmerkelijke aanval die de geloofwaardigheid van het project direct ter discussie stelde. Musk, die zelf AI-bedrijf xAI runt en concurrent is van OpenAI, kende de financiële realiteit achter de grootse beloftes.
Volgens bronnen bij SoftBank klopt Musks kritiek grotendeels. "Het grootste deel van de financiering moet nog worden opgehaald," bevestigt een ingewijde die anoniem wil blijven vanwege de gevoeligheid van het onderwerp. "Dit zijn vooral intenties en handtekeningen onder principeakkoorden, geen harde contracten met geld op de bank."
SoftBank, onder leiding van de excentrieke miljardair Masayoshi Son, staat bekend om ambitieuze aankondigingen die niet altijd uitkomen. Het bedrijf beloofde in 2016 ook al 50 miljard dollar te investeren in de VS tijdens Trumps eerste termijn - uiteindelijk kwam daar ongeveer de helft van terecht.
# AI-race tegen China drijft haast
De urgentie achter Stargate wordt gedreven door een nieuwe koude oorlog: de strijd om AI-suprematie tussen Amerika en China. Beijing investeert jaarlijks tientallen miljarden yuan in kunstmatige intelligentie en heeft de ambitie tegen 2030 wereldleider te worden op dit gebied.
"China slaapt niet en wij ook niet," waarschuwde Oracle-baas Larry Ellison tijdens de Stargate-presentatie. "Als wij niet massaal investeren, nemen zij de leiding over in de belangrijkste technologie van deze eeuw."
Die angst is niet ongegrond. Chinese AI-bedrijven zoals Baidu en Alibaba maken reuzenstappen. ByteDance, het moederbedrijf van TikTok, gebruikt geavanceerde algoritmes die Amerikaanse tieners urenlang aan hun scherm gekluisterd houden - een vorm van zachte macht die Washington enorm zorgen baart.
Het Pentagon waarschuwde vorig jaar in een geheim rapport, waaruit delen zijn gelekt naar persbureau Reuters, dat China op enkele gebieden al een voorsprong heeft genomen. Met name bij surveillance-technologie en militaire AI-toepassingen lopen de Chinezen voor, aldus defensie-experts.
# Eerste banen verdwijnen al
Terwijl politici vechten om AI-dominantie, zijn de gevolgen voor gewone werknemers al zichtbaar. Bij accountantskantoor PwC Nederland verdween vorig jaar 15 procent van de junior-posities door AI-automatisering.
"We hebben simpelweg minder mensen nodig voor standaardwerk zoals het doorzoeken van documenten en het opstellen van simpele rapporten," erkent partner Marcel van Loo. "Onze AI-tools kunnen dat nu in een fractie van de tijd."
PwC is geen uitzondering. Een rondgang langs Nederlandse bedrijven laat een vergelijkbaar beeld zien. KLM experimenteert met AI-chatbots die 70 procent van de klantvragen kunnen beantwoorden. ING heeft virtuele assistenten ingezet die hypotheekaanvragen voorsorteren. Philips gebruikt machine learning om medische scans te analyseren.
"Het gaat veel sneller dan we hadden verwacht," zegt Ton Wilthagen, hoogleraar arbeidsmarkt aan Tilburg University. "Nog geen vijf jaar geleden dachten we dat vooral fabrieksarbeid zou verdwijnen door robots. Nu zien we dat juist kantoorbanen als eerste sneuvelen."
# 'Administratie verdwijnt helemaal'
Dario Amodei's voorspellingen zijn geen doemscenario's van een buitenstaander. De 41-jarige AI-pionier werkte eerder bij OpenAI voordat hij Anthropic oprichtte uit onvrede over het commerciële koers van zijn voormalige werkgever. Zijn waarschuwingen worden serieus genomen in Silicon Valley.
"Kantoormedewerkers zullen de eersten zijn," voorspelt hij in het CNN-interview. "Administratief werk, klantenservice, eenvoudige juridische taken, boekhouding - het kan allemaal al worden overgenomen door AI. Over vijf jaar bestaat het woord 'administratief medewerker' misschien niet meer."
De vergelijking met de industriële revolutie gaat volgens Amodei mank. "Toen verdwenen handwerkslieden, maar kwamen er fabrieksarbeiders voor terug. Nu raken we juist die kenniswerkers kwijt die altijd als veilig werden beschouwd."
Bij JPMorgan Chase, dat deze maand 2,3 miljard dollar leende aan OpenAI voor datacenter-projecten in Texas en Louisiana, experimenteren ze al volop met AI-automatisering. "We kunnen 80 procent van de standaardvragen al automatisch afhandelen," zegt woordvoerder Patricia Wexler. "Onze klanten merken vaak niet eens dat ze met een computer praten."
# Nederlandse achterstand groeit
Ook in Nederland groeit de bezorgdheid over de AI-race tussen de supermachten. "We lopen het risico volkomen marginaal te worden," waarschuwt Cathy Macharis, hoogleraar duurzame logistiek aan de Vrije Universiteit Brussel en adviseur van het Nederlandse kabinet op AI-gebied.
Nederlandse technologiebedrijven zoals ASML en Philips investeren weliswaar in AI, maar kunnen niet op tegen de Amerikaanse miljarden. "Onze R&D-budgetten zijn peanuts vergeleken met wat Google of Microsoft per kwartaal uitgeven," erkent Philips-woordvoerder Steve Klink.
Het kabinet-Schoof presenteerde vorige maand de "Nationale AI-Strategie 2030," maar reserveerde slechts 200 miljoen euro over zes jaar. Ter vergelijking: dat is minder dan wat OpenAI per maand uitgeeft aan de computerrekenkracht voor zijn ChatGPT-dienst.
"Europa praat, Amerika investeert, China bouwt," vat Macharis de situatie samen. "Wij zijn nog steeds bezig met ethische richtlijnen terwijl de concurrentie gewoon doorrent."
De Europese AI Act, die vorig jaar werd aangenomen na jaren onderhandelen, legt bedrijven allerlei restricties op maar bevat weinig stimulansen voor innovatie. "We reguleren ons een achterstand aan," klaagt een leidinggevende van een Nederlands AI-startup die anoniem wil blijven.
# Vakbonden slaan alarm
De snelheid waarmee AI-systemen menselijke vaardigheden overnemen, heeft ook de vakbeweging wakker geschud. "Het is absurd," zegt Tuur Elzinga, bestuurder bij FNV en verantwoordelijk voor de technologiesector. "Bedrijven investeren miljarden in technologie om mensen te ontslaan, krijgen daar nog belastingvoordeel voor ook, en ondertussen zijn er geen plannen voor de werknemers die hun baan kwijtraken."
De Amerikaanse regering kondigde deze week inderdaad belastingvoordelen aan voor Stargate-investeerders. Bedrijven die meedoen aan het project kunnen hun AI-investeringen volledig aftrekken van de winst, een stimulans die miljarden dollars waard kan zijn.
FNV eist dat er een omscholingsfonds komt, gefinancierd door een heffing op bedrijven die AI inzetten om banen weg te automatiseren. "Als robots het werk overnemen, moeten hun 'eigenaren' ook bijdragen aan de sociale zekerheid," stelt Elzinga.
Het kabinet toont zich terughoudend. Minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken) beloofde vorige week in de Tweede Kamer "de ontwikkelingen nauwlettend te volgen," maar concrete maatregelen bleven uit.
# Silicon Valley verdeeld
Ook binnen de AI-industrie zelf groeit de onrust over de maatschappelijke gevolgen. Eerder dit jaar waarschuwde een groep vooraanstaande AI-onderzoekers, waaronder Geoffrey Hinton (de 'godfather van AI') en Stuart Russell (UC Berkeley), dat de technologie een existentieel risico vormt voor de mensheid.
"We creëren systemen die ons kunnen overtreffen," zei Hinton vorige maand tijdens een lezing aan Stanford University. "Dat is alsof we onze eigen vervangers aan het bouwen zijn."
Niet iedereen in Silicon Valley deelt die zorgen. Marc Andreessen, invloedrijke venture capitalist en vroege Twitter-investeerder, noemt de waarschuwingen "techno-paniek." Op zijn blog schreef hij: "Elke technologische revolutie roept doemdenkers op. De computer zou alle banen wegnemen, internet zou de samenleving vernietigen. Uiteindelijk profiteert iedereen."
Sam Altman, CEO van OpenAI en medeoprichter van Stargate, houdt zich op de vlakte. In een interview met techblog TechCrunch zei hij: "AI zal banen veranderen, niet per se wegnemen. Het gaat om aanpassing en omscholing."
# Tijd voor voorbereiding wordt schaarser
De technologische ontwikkeling lijkt ondertussen alleen maar te versnellen. OpenAI werkt aan GPT-5, dat volgens insiders een kwantumsprong voorwaarts betekent.
Dario Amodei (@DarioAmodei)
"We must sound the alarm bell. AI could cause unemployment to rise to 10-20% - numbers we haven't seen since the Great Depression. We have a duty to be honest about what's coming."
23 januari 2025
Google's nieuwste Gemini-model kan al video's maken die nauwelijks van echt te onderscheiden zijn. Meta kondigde vorige week aan nog eens 60 miljard dollar te investeren in AI-infrastructuur.
"We hebben misschien nog anderhalf tot twee jaar om ons voor te bereiden op de echte doorbraak," waarschuwt Amodei. "Daarna gaat het heel snel. Systemen die nu nog fouten maken, zullen beter worden dan mensen in steeds meer taken."
Economen zijn verdeeld over hoe snel die omslag komt. Erik Brynjolfsson van Stanford, een autoriteit op het gebied van technologie en werkgelegenheid, denkt dat de transitie geleidelijker verloopt. "Historisch gezien creëerde technologie uiteindelijk altijd meer welvaart en banen," schreef hij recent in vakblad Science.
Maar Brynjolfsson voegt daar wel aan toe dat de overgang "pijnlijk en langdurig" kan zijn voor veel werknemers. "Het kan jaren duren voordat mensen zich hebben aangepast aan de nieuwe realiteit."
# Race tegen de klok
De vraag is of beleidsmakers die tijd zullen gebruiken om de transitie te begeleiden. Trump is vooral geïnteresseerd in Amerikaanse AI-dominantie en heeft weinig boodschap aan sociale gevolgen. Zijn verkiezingsbelofte was simpel: "America First, ook in kunstmatige intelligentie."
In Europa praat men veel over "mensgerichte AI" en "digitale soevereiniteit," maar concrete investeringen blijven bescheiden. Frankrijk kondigde vorige week een AI-fonds van 5 miljard euro aan, Duitsland trok 7 miljard uit. Bedragen die klein lijken naast de Amerikaanse en Chinese investeringen.
"We lopen een race tegen de klok," vat arbeidsmarktexpert Wilthagen de situatie samen. "AI ontwikkelt zich exponentieel, beleid lineair. Die discrepantie wordt steeds groter."
Ondertussen tikken de algoritmes 24/7 door, leren bij elke interactie, worden slimmer en capabeler. De AI-revolutie is geen toekomstmuziek meer. Ze gebeurt nu, terwijl de samenleving nog worstelt met de vraag hoe ermee om te gaan.
De inzet is niet minder dan de toekomst van werk zelf. En de klok tikt door.
Bronnen: CNN, Reuters, TechCrunch, Stanford University, Tilburg University, FNV, diverse bedrijfswoordvoerders
Reacties (0 )
Geen reacties beschikbaar.
Log in om een reactie te plaatsen.